Savoia-Marchetti 73 airliner

December 2011 Project start

Dit verslag is grotendeels bij elkaar gegrut uit oude emails en mijn bepaald niet perfecte geheugen. Tel daarbij op dat email nog eigen ervaring een compleet beeld gehad hebben, en het moge duidelijk zijn dat hier enorme gaten en fouten in gaan zitten....

Half december 2011 verscheen er een bericht in mijn mailbox dat er een week later een bouwmiddag bij Godfried zou zijn, en dat het de bedoeling was daar aan "een Savoia Marchetti SM 73" (wat is dat, kun je dat eten, en zo ja, is het lekker?) "voor Franz-Joseph" (wie is dat, waarom is 'ie relevant en krijgt 'ie zo'n onbekend ding?). De manier waarop de mail gesteld was deed vermoeden dat ik ofwel een paar briefings gemist had, ofwel per ongeluk op de verzendlijst was beland, maar door dat soort argumenten heb ik me nog nooit tegen laten houden om me ergens tegenaan te bemoeien.
Eenmaal op de bijeenkomst bleek dat de SM73 een oud Italiaans passagierstoestel is, waar geen kits van zijn. Die zijn er wel van het militante broertje de SM81, en dus moet er woest gehakt worden om daar iets civiels van te bouwen. Wie Franz-Joseph is, is me nog steeds niet helemaal duidelijk, maar duidelijk is wel dat hij voor mijn tijd een vooraanstaand lid van regio zuid en/of SIG Spanje was, en in hoog aanzien staat bij iedereen die hem wel kent. Goed genoeg.

Van dit soort vliegtuigen heb ik voor geen meter verstand, en meestal is het toch wel handig als je een beetje begrijpt waar je aan aan het plakken bent. Gelukkig was er ook werk waarvoor dat vrijwel irrelevant was: informatie over het interieur is schaars, en dat beetje was er is was makkelijk genoeg door te geven. Mooi klusje voor ondergetekende dus.
De eerste stapel verbouwingen aan de romp zouden door Peter Ibes gedaan worden, waarna de hele zwik mijn kant op zou komen om het binnenwerk te doen. Ondertussen zou Mario een collectie stoelen gieten, die ik dan fijn kon monteren.
Tot dusver de theorie. Met of zonder kennis over het onderwerp, interieurs scratchbuilden was nieuw voor mij. De rompldelen arriveerden half januari, en met gezonde overmoed begon ik het interieur te verbouwen. Helaas had niemand me verteld dat plastic plaat dol is op krom trekken. zo uit mijn heefd heb ik de bodem en wanden drie keer moeten bouwen, voordat ik er eentje had die niet van perfect passend in een paar dagen naar helemaal hopeloos gegaan was. Sindsdien zitten er meestal metalen verstevigingen op mijn plaatwerk..
De stoelen waren een trauma op zich. Mario's eerste idee om de stoelen uit hars te gieten strandde op lossingproblemen. De tweede, veel bewerkelijker poging leverde een stapel schitterende stoelen op, die helaas veel te groot waren voor de cabine; ik verwacht de de afmetingen van de stoelen helemaal niet slecht waren, maar binnenkanten van vliegtuigen zijn nog wel een serieus te krap voor de bedoelde schaal. Het heeft even geduurt voordat Mario het woord "stoelen" weer kon horen zonder te gaan bibberen.. Aangezien ik nu geen stoelen had, en dus niet verder kon werken, besloten we Mario niet verder te belasten met een derde poging, en dat ik er maar eens mee aan de slag moest. Zo goed en zo kwaad als het ging heb ik het model van de stoelen van Mario gecopieerd op net iets kleinere afmetingen, en vervolgens van technisch gips een berg zittingen en leuningen gemaakt, plus een hulpstuk uit plastic balken om ze onder de correcte hoek te verlijmen. De poten en leuningenwerden gemaakt uit enkele aders van CAT5 netwerkkabel. Na een flinke tijd had ik stoelen, en dezelfde allergische reactie op dat woord..

Naast het interieur heb ik ook vervangende wielen gemaakt, wederom van technisch gips. Ik mag een boon wezen als ik nog weet of de originelen te dik of te dun waren, maar er was iets met de dikte..
Ondertussen was het halfverwege 2012, en op dat punt verdween de SM73 voor mij bijna twee jaar uit beeld. Pas op 1-6-2014 zag ik hem terug.

Gedurende die twee jaar had de kit zich danig geweerd tegen de kwelgeesten die geprobeerd hadden hem te bouwen, en de sporen waren op zowel kit als bouwers waarneembaar.
Bij overdracht hadden we de romphelften tegen elkaar gelijmd, maar Godfried had dat al snel nog eens moeten doen, en ondertussen was de naad weer op plaatsen losgegaan. Het ingraveren van paneellijnen was duidelijk niet van een leien dakje gegaan, en voor zover ik uit de verhalen op heb kunnen maken, pasten de vleugels op geen enkele beschaafde manier aan de romp. Het onderstel was bij gebrek aan localisatiepunten niet al te recht onder het toestel gekomen, en komt in uitgeveerde toestand uit de doos. Bij elkaar opgeteld betekent dat dat het toestel onrealistisch hoog op zijn pootjes stond, en dat die pootjes scheef waren. Godfried zelf zat er helemaal doorheen met deze kit, en zocht er een nieuw slachtoffer voor.
Ondertussen was er ook werk in de motoren gaan zitten, niet helemaal duidelijk dor wie. Wat wel duidelijk was, was dat ook dat niet lekker gegaan was. De motoren van de kit klopten niet met het gewenste model (bij onderzoek later zou mij het gevoel besluipen dat dat geen twee toestellen in dat opzicht gelijk uitgevoerd waren), en de resin vervangers hadden zich schuldig gemaakt aan chemisch wangedrag jegens de propellors. Resultaat: een redelijke prop, eentje met een zwaar aangetastte maar nog bruikbare as, en eentje helemaal zonder as (de bijbehorende motor moest uitgeboord worden..)
Ondertussen jaren geleden had ik al CrystalClear raampjes in de romp gemaakt, maar na twee jaar verdere bewerking waren die onherstelbaar vertroebeld. Uit het interieur kwamen onheilspellende geluiden; er lag duidelijk iets los.
Niemand van de andere bouwers had nog moed, zin, of tijd om zich over de SM73 te ontfermen, en dus belande het geheel weer bij mij.

Tussen 1-6 en 1-9 ging het nu rap.
Om te beginnen werd de romp herlijmd, en de hele naad nog een stevig met schuurpapier onderhanden genomen. Daarna werd het onderstel er af gesloopt, ingeveerd, en opnieuw gemonteerd, en kreeg een van de staartvlakken een soortgelijke benadering. Een behoorlijk verbetering van de algemene vorm. Daarna werd wat klein grut (antennes, luchtinlaten) gescratched, en vond ik tot mijn genoegen een redelijk nauwkeurige weergave van de gevortke pitot(?) aan de linkervleugel tussen de losse eindjes in de doos. Pas achteraf bleek dat dat eigenlijk een hooivork voor de Market Garden maquette was, maar hij ziet er wel goed uit.
Daarna was het tijd voor een bezoek aan de spuiterij. Het model had ondertussen een aantal lagen verf opgedaan, die de verdere werkzaamheden niet al te best doorstaan hadden. Het leek me dus beter om te beginnen met een nieuwe laag primer. Helaas is primer best agressief jegens bestaande verflagen, dus dit heeft een paar iteraties van spuiten en schuren gekost voor ik een behoorlijke onderlaag had.
Bianco Aviore is een vreselijke kleur om te vinden. Vergeet eenvoudig alle merken modelbouwverf, ze hebben hem geen van alle. De referentiekleur binnen het project is een spuitbus van het huismerk (denk ik) van een bouwmarktenketen, maar die is hier in de omgeving niet te vinden, en bovendien zijn in mijn ervaring spuitbussen een risico dat ik kan missen. Uiteindelijk bood de verfhandel om de hoek uitkomst: Flexa G0.16.84. Helaas alleen vanaf een halve liter...
Na de verf kwamen de decals. Dat had eenvoudig moeten zijn, maar in de Tauro sheet zit een flinke fout: de letters "I-PISA" op de romp zijn veel te groot. Uiteraard realiseerde ik me dat pas toen ze er al op zaten. Nieuwe decals met de juiste afmetingen printen was natuurlijk geen probleem, en de oude letters lieten zich redelijk makkelijk verwijderen.
Tijdens het onderzoek naar de decals bleek dat I-PISA spinners had. Niet zo handig, want de bouwploeg had die niet. Een SM79 werd van zijn spinners beroofd, en een daarvan verbouwd om als master te dienen voor resin spinners voor de 73.
Het aanbrengen van de motoren ging redelijk makkelijk, echter, de uitlaten waren een ander geval. Voor de romp motor moesten van koperen pijp compleet nieuwe uitlaten gefabriceerd worden, en die uitlaten van de vleugelmotoren moesten verlengd worden. Toch weer goed voor een hoop werk..
De oude CrystalClear raampjes zijn verwijderd; zolang er nog gespoten werd had ik ze laten zitten in plaats van afplaktape, maar nu moesten ze er toch echt aan geloven. Toen de ramen er eenmaal uit lagen, en het zicht op het interieur daardoor verbeterd, werd ook duidelijk waar de rammelende geluiden vandaan kwamen: een drietal stoelen (Aaaargh! Stoelen...) was losgekomen van de bodem. Twee er van heb ik nog vast weten te zetten (let wel, met alleen de zijdeur en de raampjes om pincet en lijm naar binnen te krijgen), de derde is van helemaal voorin naar buiten gekomen.

2014-09-07
Op de bijeenkomst van SIG Spanje maar eens een keer alles van dit project meegesleept om te kijken waar we nu staan. Het vliegtuig zelf is op een beperkte hoeveelheid afwerking na klaar, er is een bodemplaat, en de materialen om wat passagiers en karretjes toe te voegen. Alles behalve het vliegtuig gaat richting Peter ter voltooiing, het vliegtuig gaat weer even met mij mee.

2014-11-21
Sinds vandaag zitten de spinners op de props (die uiteraard ook aangepast moesten worden, een zenuwenklusje van de bovenste plank). De sets hebben primer en zwarte verf gehad, en liggen nu te drogen. Ik hoop zondag de voorkanten van de props en de spinners netjes metaalkleur te spuiten; de pre-spinner pogingen daartoe wilden niet echt lukken.
Later nog nieuwe raampjes gemaakt met Clearfix. Het lijkt er op dat deze ramen wel zo'n beetje het maximum zijn wat nog met dit materiaal te maken is, maar een beetje gedoe is het wel.

2015-02-01 Het werk zit er op. De resterende kleine onderdelen brachten niet veel spannends mee. Enig nog interessante punt is de 0.3mm staaldraad die ik bij wijze van experiment voor de antenne gebruikt heb. Goed spul..
Op de SIG Spaanse Burgeroorlog bijeenkomst in december heb ik het model overgedragen aan Peter.